Η Ελλάδα στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο

Επιμέλεια: Δημήτριος Νίκογλου O A' Παγκόσμιος Πόλεμος αποτέλεσε πεδίο εσωτερικής διαμάχης και πολιτικών μαχών για την Ελλάδα. Η χώρα παρέμεινε ουδέτερη τα πρώτα χρόνια του πολέμου μη θέλοντας να συγκρουσθεί με τις Μεγάλες Δυνάμεις. Από τη μία πλευρά υπηρχε ο Βασιλιάς Κωνσταντίνος ο οποίος στήριζε την ουδετερότητα της χώρας και στη χειρότερη των περιπτώσεων συστράτευση με τις δυνάμεις των Κεντρικών Αυτοκρατοριών, ήτοι Γερμανία, Αυστροουγγαρία, Βουλγαρία κλπ. Από την άλλη πλευρά υπήρχε ο Ελευθέριος Βενιζέλος ο οποίος ως Πρωθυπουργός της χώρας πρότεινε τη στήριξη των Δυνάμεων της Αντάντ. Η βασική του πολιτική πεποίθησή, ήταν ότι άσχετα από την έκβαση του πολέμου στην κεντρική Ευρώπη, η Βρετανία θα παρέμενε κυρίαρχη στην Εγγύς Ανατολή. Η διαφωνία μεταξύ βασιλιά και πρωθυπουργού οδήγησε στην παραίτηση της Κυβέρνησης Βενιζέλου την 21η Φεβρουαρίου 1915. Στις εκλογές του Μαΐου η λαϊκή ετυμηγορία επανεκλέγει τον Βενιζέλο, ο οποίος με τη νέα εκλογή του επαναλαμβάνει τη δέσμευση που είχε αναλάβει η Ελλάδα ως σύμμαχος απέναντι στη Σερβία, εάν δεχθεί εκείνη επίθεση της Βουλγαρίας. Τα Ανάκτορα ανένδοτα εμμένουν στις θέσεις τους, πράγμα που οδηγεί τον Έλληνα Πρωθυπουργό σε νέα παραίτηση και αποχή του κόμματός του από τις εκλογές της 6ης Δεκεμβρίου 1915 Η διαμάχη αυτή για τη στάση της χώρας στον πόλεμο, στάθηκε ουσιαστικά η αιτία αλλά και η αφορμή για την απόσχιση των δύο μερών και τη δημιουργία δύο αντίθετων πολιτικών πόλων. Ο εθνικός διχασμός αποτελούσε, πλέον, γεγονός. Κυβέρνηση Εθνικής Αμύνης Στις 16 Αυγούστου του 1916 ο Βενιζέλος σχηματίζει το κίνημα της Εθνικής Αμύνης στη Θεσσαλονίκη που το υποστηρίζει ο συμμαχικός στρατός που έχει στο μεταξύ αποβιβαστεί στη πρωτεύουσα της Μακεδονίας. Ο Βενιζέλος έπειτα από τους αρχικούς δισταγμούς του τάσσεται με το κίνημα και στις 26 Σεπτεμβρίου μεταβαίνει στα Χανιά, όπου και σχηματίζει προσωρινή κυβέρνηση με αρχικά μέλη την τριανδρία, αποτελούμενη από τον ίδιο, το ναύαρχο Κουντουριώτη και το στρατηγό Δαγκλή και από εκεί μεταβαίνει στη Θεσσαλονίκη. Η Ελλάδα το 1916 είχε κοπεί στα δύο: Από τη μια μεριά το κράτος της Θεσσαλονίκης που περιλάμβανε τη Μακεδονία, την Κρήτη και τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου, απεφάσιζε να διενεργηθεί στρατολογία σε μεγάλη κλίμακα και οργάνωνε την μεραρχία του Αρχιπελάγους και κατόπιν τις μεραρχίες Κρήτης και Σερρών. Από την άλλη μεριά η κυβέρνηση των Αθηνών αντιπαρατασσόταν στους οπαδούς του Βενιζέλου με τους απολυθέντες στρατευσίμους που είχε οργανώσει ο Ιωάννης Μεταξάς σε παρακρατικές ομάδες. Στην προσπάθεια των Συμμάχων να θέσουν υπό τον έλεγχο τους τη νότια Ελλάδα, τα Γαλλικά θωρηκτά έμπαιναν στον Πειραιά και αποβίβαζαν 3000 άνδρες, ενώ βομβάρδιζαν περιοχές της Αθήνας γύρω από το Στάδιο και κοντά στα Ανάκτορα. Μετά από τελεσίγραφο των συμμάχων ο βασιλιάς αποσύρεται από το θρόνο, χωρίς να παραιτηθεί τυπικά, στις 2/15 Ιουνίου 1917, αφήνοντας στη θέση του το δευτερότοκο γιο του Αλέξανδρο. Ο Βενιζέλος έρχεται στην Αθήνα και σχηματίζει κυβέρνηση στις 13 Ιουνίου και αμέσως κηρύσσει τον πόλεμο στις Κεντρικές Δυνάμεις επισημοποιώντας την ανάλογη πράξη της προσωρινής κυβέρνησης της Θεσσαλονίκης. Παρά τις αντιδράσεις, η κυβέρνηση αυτή δημιούργησε ισχυρό στρατό, που συνέβαλε πρωταγωνιστικά για τη νίκη των συμμάχων στο Μακεδονικό μέτωπο και έγινε δυνατή η μεγάλη επίθεση του Σεπτεμβρίου του 1918, που οδήγησε στη συνθηκολόγηση της Βουλγαρίας. Η συνθηκολόγηση, τέλος, της Γερμανίας στις 11 Νοεμβρίου 1918 θέτει τέλος στο Μεγάλο Πόλεμο που διήρκησε τέσσερα έτη και αιματοκύλησε την Ευρώπη. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος δικαιώθηκε για την επιλογή του να συστρατευθεί στο πλευρό της Αντάντ, με αποτέλεσμα στη Διάσκεψη του Παρισιού από την πλευρά των νικητών πλέον, να υποβάλλει υπόμνημα με τις ελληνικές διεκδικήσεις, που περιλάμβαναν τη Θράκη, τη Βόρεια Ήπειρο αλλά και τη Σμύρνη. Βέβαια το τι ακολούθησε είναι γνωστό, με το όνειρο της Μεγάλης Ιδέας, της Ελλάδας των δύο Ηπείρων και των πέντε Θαλασσών, να καταρρέει με τα γεγονότα του Αυγούστου του 1922 που οδήγησαν σε μία από τις μεγαλύτερες τραγωδίες στην ιστορία του ελληνισμού, τη Μικρασιατική Καταστροφή. Πηγές: Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και Μελετών «Ελευθέριος Βενιζέλος» & Ιστορία του Ελληνικού Έθνους.

Οι αιτίες του Α' Παγκοσμίου Πολέμου Επιμέλεια: Διονύσης Πολυχρονόπουλος Ο οικονομικός ανταγωνισμός των ευρωπαϊκών δυνάμεων Οι εσωτερικές αγορές των μεγάλων εκβιομηχανισμένων ευρωπαϊκών δυνάμεων δεν μπορούσαν πλέον να απορροφήσουν τη συνεχώς αυξανόμενη βιομηχανική παραγωγή ενώ το υπέδαφός τους ήταν φτωχό σε πρώτες ύλες. Κάθε μεγάλη δύναμη προσπαθεί να εκτοπίσει τις άλλες από τις ζώνες επιρροής της, ώστε να διευρύνει τις δυνατότητες της οικονομίας της. Ο στρατιωτικός ανταγωνισμός των ευρωπαϊκών δυνάμεων Από το 1910 οι μεγάλες δυνάμεις έχουν προβεί σε ξέφρενο εξοπλιστικό και στρατιωτικό ανταγωνισμό. Η Γερμανία αύξησε τη στρατιωτική της δύναμη σε 761000 οπλίτες, ενώ η Γαλλία σε 750000, καθιερώνοντας την τριετή στρατιωτική θητεία. Παράλληλα, η Γερμανία συναγωνίζεται την Αγγλία σε ναυτική δύναμη. Η οικονομία των μεγάλων δυνάμεων ακολουθούσε την οδό της σταδιακής μετατροπής από την εποικοδομητική οικονομία της ειρήνης στην αιμοσταγή οικονομία του πολέμου. Το επεκτατικό παιχνίδι των μεγάλων δυνάμεων Η διεκδίκηση της Γερμανίας και της Γαλλίας για τις περιοχές της Αλσατίας και της Λοραίνης είναι πολύ έντονη. Επιπλέον, οι ανακατατάξεις που έχουν προκληθεί από τους Βαλκανικούς πολέμους θίγουν τα συμφέροντα των μεγάλων δυνάμεων. Η Γερμανία επιθυμεί να προασπίσει την Τουρκία, καθώς στα εδάφη της διεακυβεύονται μεγάλα γερμανικά οικονομικά συμφέροντα. Η Αυστρουγγαρία φοβάται την ύπαρξη στα σύνορά της μιας ισχυρής Σερβίας που θα αποτελούσε πόλο έλξης για τους σλαβικούς πληθυσμούς των νότιων περιοχών. Όμως, η Σερβία τελούσε υπό την προστασία της Ρωσίας. Πηγές: BBC & Wikipedia ΠΗΓΗ