Οι Ελληνες των Διεθνών Ταξιαρχιών Ελληνες εθελοντές στον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο

Οι Ελληνες των Διεθνών Ταξιαρχιών
* Πλήθος αγνών και αφοσιωμένων ελλήνων δημοκρατών, όλων των πολιτικών χώρων, πολέμησαν, διακρίθηκαν και έπεσαν στις μάχες με τις δυνάμεις του Φράνκο

Οι Ελληνες των Διεθνών Ταξιαρχιών
Ελληνες εθελοντές στον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο

H B' Ισπανική Δημοκρατία ήταν ήδη θνησιγενής από την ανακήρυξή της το 1931. Αλλωστε οι δυνάμεις που την επέβαλαν χαρακτηρίζονταν από ασυμβίβαστη πολυποικιλότητα και αλληλοϋπονόμευση. Τον Φεβρουάριο του 1936 το αποτελούμενο από αριστερούς και κεντρώους δημοκρατικούς Λαϊκό Μέτωπο κέρδισε τις εκλογές με σκοπό την εισαγωγή ουσιαστικών φιλελεύθερων μεταρρυθμίσεων, ώστε να ανακουφισθεί μεγάλο μέρος του ισπανικού λαού από την ανυποληψία και την αυταρχικότητα. H νέα διακυβέρνηση, η οποία υποστηριζόταν και από τις μαρξιστικές πτέρυγες της Αριστεράς, δεν είχε ριζοσπαστικές τάσεις ανατροπής του καθεστώτος. Οι προνομιούχοι όμως και η Καθολική Εκκλησία, οι οποίοι δεν ανέχονταν ούτε τη ρεφορμιστική πολιτική, μα και πολύ περισσότερο την αποχή από την εξουσία, διακήρυξαν τον επικείμενο κίνδυνο της κόκκινης συνωμοσίας, αποζητώντας τη ρηξικέλευθη αναδιάταξη στους βωμούς της παλαιάς κυριαρχίας. Ετσι, όταν το βράδυ της 17ης προς τη 18η Ιουλίου 1936 οι Εθνικιστές στρατηγοί εκδήλωσαν το pronunciamento, αβυσσαλέα πάθη έσπρωξαν έναν λαό στον όλεθρο της αλληλοεξόντωσης. Οι Εθνικιστές, αποτελούμενοι από Καρλιστές, μοναρχικούς, ισπανούς εθνικιστές, φαλαγγίτες και Καθολικούς, προάσπιζαν τον «χριστιανικό πολιτισμό» από τις «κόκκινες ορδές» της νόμιμης ισπανικής κυβέρνησης, την οποία υποστήριζαν Βάσκοι και Καταλανοί, φιλελεύθεροι, σοσιαλιστές, κομμουνιστές και αναρχικοί.

Τα συναισθήματα που προκάλεσε στην Ελλάδα η αδελφοκτόνος σύρραξη δεν είναι εύκολο να διακριβωθούν, αφού η εσωτερική πολιτική κατάσταση δεν άφηνε περιθώρια έκφρασης. Ο αστικός κόσμος και ο Τύπος του, ανήσυχοι από το ενδεχόμενο μιας «ερυθράς μηχανορραφίας της 3ης Διεθνούς», τάχθηκαν ανεπιφύλακτα με το μέρος της εθνικιστικής Ισπανίας. Ιδιαίτερα μάλιστα μετά την 4η Αυγούστου, οπότε και οι ειδήσεις τελούσαν υπό τη χειραγώγηση του «Τρίτου Ελληνικού Πολιτισμού», η γραμμή ήταν σταθερά αντιδραστική. Ως και ο μεγάλος N. Καζαντζάκης, ανταποκριτής της συντηρητικής «Καθημερινής» στην Ισπανία, σε άρθρο του της 20ής Ιουλίου 1936 εξεδήλωσε τον θαυμασμό του για τον Φράνκο και την αναγκαιότητα των ενεργειών του. Το γεγονός βέβαια αυτό δεν αντικατόπτριζε τα βαθύτερα πιστεύω τού μεγάλου στοχαστή. Υπέρ αυτού συνηγορεί και η σχέση που ανέπτυξε αργότερα με τον μεγάλο προοδευτικό και οραματιστή πολιτικό Ιωάννη Σοφιανόπουλο.

Από την πλευρά της η ελληνική κυβέρνηση, δέσμια των ιδεολογικών προσανατολισμών και της φρασεολογίας της, χρησιμοποιούσε τις εξελίξεις της Ισπανίας για να δικαιολογήσει τον δικό της, καταπιεστικό χαρακτήρα.

Παρ' όλα αυτά αναγκάστηκε εκ των συνθηκών να προβεί σε ένα παράδοξο. Κατά τη δεκαετία του '30 η Ελλάδα βρέθηκε προ αδιεξόδων, τόσο οικονομικών όσο και πολιτικών. H δυσχερής θέση της οικονομίας ανάγκασε την κυβέρνηση να προβεί σε αναστολή πληρωμών του εξωτερικού χρέους τον Μάιο του 1932, ενώ παράλληλα η διεθνής κατάσταση υπαγόρευε την επιτακτική και άμεση ανάγκη για εξοπλισμούς. H έκρηξη του ισπανικού εμφυλίου, η σύσταση της «Επιτροπής μη Επεμβάσεως» σε αυτόν (Αύγουστος 1936) και η συνεπαχθείσα αναζήτηση της νόμιμης ισπανικής κυβέρνησης για παράπλευρους ανεπίσημους διαύλους προμήθειας πολεμικού υλικού κατέστη μια χρυσή ευκαιρία για το καθεστώς της 4ης Αυγούστου, όπως αυξήσει τα συναλλαγματικά αποθέματα του ελληνικού κράτους. Ο Μεταξάς, παραβλέποντας τους ιδεολογικούς δεσμούς του με τον Φράνκο, σε συνεργασία με τον ευφυέστατο Μποδοσάκη, γενικό διευθυντή της «Ελληνικής Εταιρείας Πυριτιδοποιείου Καλυκοποιείου», οργάνωσε το εμπόριο όπλων και φυσιγγίων προς τους δημοκρατικούς, επιχείρηση η οποία εξελίχθηκε σε άκρως κερδοφόρο.

H ανταρσία των στρατηγών, η προσπάθεια βίαιης αναστροφής της φιλελεύθερης πορείας της Ισπανίας συνεκίνησε πολίτες σε όλο τον κόσμο, οι οποίοι αφουγκράστηκαν τον σπαραγμό της χειμαζόμενης δημοκρατίας, τον βρυχηθμό του ολοκληρωτισμού και της αντίδρασης, και έσπευσαν να υπερασπισθούν τη δική τους υπόθεση κατά των σχεδίων των συναλλασσομένων. Πραγματικός ήρωας είναι ο ανώνυμος και χιλιάδες τέτοιοι διαφόρων εθνικοτήτων και πολιτικο-ιδεολογικών αποχρώσεων διείδαν στον αγώνα της B' Ισπανικής Δημοκρατίας την επερχόμενη λαίλαπα και συνέτρεξαν από την πρώτη στιγμή στο πλευρό της.

Τον Δεκέμβριο του 1936, η Κομιντέρν αποφάσισε τη σύσταση τμημάτων εθελοντών, κομουνιστών και μη, οι οποίοι θα πολεμούσαν εναντίον των δυνάμεων του Φράνκο, και τα οποία έμειναν γνωστά ως «Διεθνείς Ταξιαρχίες». Στα τρία χρόνια, που διήρκεσε ο πόλεμος, 50.000 άνθρωποι από 55 χώρες, όλων των κοινωνικών στρωμάτων, αγωνίστηκαν για την ελευθερία. Δέκα χιλιάδες από αυτούς δεν επέστρεψαν ποτέ.

Στην Ελλάδα, καθώς λίγες μόνο ημέρες μετά το πραξικόπημα της Ισπανίας επεβλήθη το δικτατορικό καθεστώς της 4ης Αυγούστου, οι συνθήκες δεν ευνοούσαν τη συμμετοχή ελλήνων εθελοντών, αφού η κυβέρνηση έκλεισε όλες τις εξόδους της χώρας. Παρ' όλα αυτά, ένας ανεξακρίβωτος αριθμός αγωνιστών, γύρω στους 300, έφθασαν στην Ιβηρική και πολέμησαν στο πλευρό των Διεθνών Ταξιαρχιών. Οι πιο πολλοί από αυτούς ήσαν Ελληνες και Κύπριοι του εξωτερικού, αν και ανάμεσά τους βρέθηκαν και αρκετοί Ελλαδίτες. Τους τελευταίους βοηθούσε η Ναυτεργατική Ενωση Ελλάδος (NEE), η οποία είχε μεταφερθεί στη Μασσαλία μετά την επικράτηση του Μεταξά. H NEE ανελάμβανε το δύσκολο έργο να τους προωθήσει μέσω των γαλλικών συνόρων στην Ισπανία.

Ο κύριος όγκος των ελλήνων εθελοντών προερχόταν από την εργατική τάξη, αν και συμμετείχαν και διανοούμενοι και επιστήμονες. Χαρακτηριστική η περίπτωση του Δημήτρη Γιωτόπουλου, ή Βίττε, αρχειομαρξιστή και υπαρχηγού του Τρότσκι, ο οποίος πολέμησε στο πλευρό του τροτσκιστικού POUM και τελικά συνελήφθη το 1937, όταν οι σταλινικοί αποφάσισαν να εκκαθαρίσουν τις αντίζυγες φράξιες των δημοκρατικών, ώστε να εμφανισθούν ως αποκλειστικοί μαχητές κατά του ολοκληρωτισμού...

H πρώτη συμπαγής ομάδα ελλήνων αγωνιστών έφθασε στην πόλη Αλμπαθέτε, η οποία ήταν το κέντρο υποδοχής και εκπαίδευσης των Διεθνών Ταξιαρχιών, τον Οκτώβριο του 1936, και εντάχθηκε στον «Βαλκανικό λόχο» του τάγματος «Ντιμιτρόφ» της 11ης Διεθνούς Ταξιαρχίας. Πάντως αρκετοί μεμονωμένοι ομοεθνείς βρίσκονταν ήδη εκεί, διάσπαρτοι σε διάφορες άλλες μονάδες. Στα μέσα του 1937 συγκροτήθηκε ο ελληνικός λόχος, ο οποίος ονομάστηκε για λίγο «Νίκος Ζαχαριάδης» και αργότερα «Ρήγας Φερραίος», με διοικητή τον Γιάννη Παντελιά. H πορεία και η δράση του ελληνικού λόχου υπήρξε γενναία, μα και οδυνηρή. Πλήθος αγνών και αφοσιωμένων ελλήνων δημοκρατών, όλων των πολιτικών χώρων, πολέμησαν, διακρίθηκαν και έπεσαν στις μάχες της Χαράμα, του Μπρουνέτ, του Μπελσίτ, του Εβρου, χαράζοντας τα άγνωστα σε μας ονόματά τους δίπλα στα άλλα των Ηλυσίων Πεδίων.

Το 1940 στο έργο του για τον Ισπανικό Εμφύλιο ο Χέμινγκγουεϊ αναρωτήθηκε «Για ποιον κτυπά η καμπάνα;». Και όμως αυτή είχε σημάνει αρκετά νωρίτερα, όταν οι ηγέτες του καπιταλιστικού κόσμου εθελοτυφλώντας μπρος στις ραγδαίες κοινωνικο-πολιτικές εξελίξεις, που ακολούθησαν τον A' Παγκόσμιο Πόλεμο, ανασκουμπώθηκαν στα κεκτημένα, αποσβολωμένοι από το δέος του σοβιετικού πειράματος και υποβοήθησαν έμπρακτα τον σκοταδισμό και τον ολοκληρωτισμό. Αγνόησαν τη ρήση του Ταλεϊράνδου: «Ολα μπορεί να τα κάνει κανείς με τις λόγχες, εκτός από το να καθήσει πάνω τους». Και πράγματι, προτού καν στεγνώσει η νοτισμένη με αίμα γη της Ισπανίας, σαν μορφές του βασιλιά Ομπερον οι στρατιές των μέχρι πρότινος συνδιαχειριστών και συναυτουργών ξεχύθηκαν εναντίον τους, ξεγυμνώνοντας τη μονολιθικότητα και την υποκρισία τους.

ΠΗΓΗ http://www.tovima.gr/opinions/article/?aid=174526