Οι όχι και τόσο θαυμαστοί κήποι του Τατοΐου

Οι όχι και τόσο θαυμαστοί κήποι του Τατοΐου

Ντέπυ Κουρέλλου

20-11-2010

Μαρμάρινες γούρνες πεταμένες στο έδαφος, γκρεμισμένες οροφές κτιρίων που κάποτε ήταν αρχιτεκτονικά πρότυπα, παρατημένα δοκάρια μιας αναστήλωσης που ποτέ δεν έγινε. Φυτεμένα στην καρδιά του Εθνικού Δρυμού της Πάρνηθας, στα κάποτε βασιλικά κτήματα, «κοιμούνται» τα απομεινάρια του μοναρχικού παρελθόντος μας, που θα μπορούσαν να γίνουν το λαμπερό παρόν μας.

Την ώρα που οι συζητήσεις για το μητροπολιτικό πάρκο στο Ελληνικό (εκείνο που φιλοδοξούσε να γίνει το μεγαλύτερο της Ευρώπης σύμφωνα με όραμα παλιού υπουργού), διχάζουν και τριχάζουν, το Τατόι θα μπορούσε να είναι μια όαση πολιτισμού, ένας οργανισμός αυτοχρηματοδοτούμενος και τουριστικά ελκυστικός. Αντ’ αυτού, τα σαράντα κτιριά του, συμπεριλαμβανομένου του ανακτόρου, παραμένουν εκτεθειμένα στη μανία της φύσης, στους Αθηναίους παλαιοπώλες που ξηλώνουν μαντεμένια κάγκελα και θυρεούς για να τα διοχετεύσουν σε υπαίθρια παζάρια, σε βάνδαλους και «αγνούς» περιπατητές που επιθυμούν ένα βασιλικό αναμνηστικό.

Φίλοι του Κτήματος Τατοΐου
Οι καλές ειδήσεις τον τελευταίο καιρό γράφονται από πολίτες που συνασπίζονται και παλεύουν για τα αυτονόητα. «Οι φίλοι του κτήματος Τατοΐου» δεν αποτελούν εξαίρεση. Ξεκίνησαν την κούρσα τους από το Facebook (www.facebook.com/group.php?gid=8352893694), με μια σελίδα που κέρδιζε όλο και περισσότερους θαυμαστές, για να ανακαλύψουν πως ο διαδικτυακός ακτιβισμός είναι καλός για αρχή. Για να γίνουν τα ευχολόγια των social media πράξη χρειάζονται έργα. Έτσι, η σύμπραξη με τον ιστορικό Κώστα Μ. Σταματόπουλο, συγγραφέα του δίτομου έργου «Το χρονικό του Τατοΐου (1800-2003)» κρίθηκε αναγκαία. Ο κ. Σταματόπουλος έχει στο προσωπικό του κοντέρ καταγεγραμμένα πολλά χιλιόμετρα αγώνων για τη διάσωση του καταπράσινου «Τατογιού», όπως το έλεγαν οι παλιοί Αθηναίοι. Μέλος του Δ.Σ της Ελληνικής Εταιρείας, μελετά επτάμισι χρόνια τα προβλήματα εκεί και θεωρεί ζήτημα προσωπικής τιμής την ανάδειξη και τη διάσωση των απτών αποδείξεων της νεώτερης ιστορίας μας. Μετά από πρόσκληση του Βασίλη Κουτσαβλή, εμπνευστή της διαδικτυακής σελίδας που αφορά το κτήμα, βρέθηκε την προηγούμενη εβδομάδα στον τελευταίο όροφο του Metropolis μπροστά σε κοινό 150 ανθρώπων για να ανοίξει τον δημόσιο διάλογο για το Τατόι. «Ας μη κρυβόμαστε πίσω από το δάκτυλό μας, τα 7/10 –και είμαι εξαιρετικά επιεικής και γενναιόδωρος– των όσων μέχρι στιγμής έγιναν στο Τατόι έγιναν όχι από το κράτος, αλλά από την κοινωνία πολιτών, εκπροσωπούμενη στην περίπτωση αυτή από ελάχιστα άτομα, από την Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού και κάποιους τοπικής εμβελείας άξιους συλλόγους, όπως είναι οι "Φίλοι του δάσους". Δεν θέλω να περιαυτολογήσω. Θέλω μόνο να καταδείξω πως ένας μόνο άνθρωπος, συνεπικουρούμενος από μία δραστήρια οργάνωση, που με τους αγώνες της έχει κερδίσει κύρος και σεβασμό, ανέσυραν από τη λήθη ένα μεγάλο ζήτημα και επέτυχαν όχι όσα θα έπρεπε, αλλά οπωσδήποτε όχι λίγα».

Τα ρίχτερ της Πάρνηθας
Όλα ξεκίνησαν μετά τον καταστροφικό –και για το Τατόι– σεισμό του ’99 με επίκεντρο την Αττική. Το ρήγμα της Αταλάντης ήταν δυνατότερο από τις πυρκαγιές (η μεγαλύτερη λίγο μετά την κήρυξη του Εμφυλίου για προφανείς λόγους) και τα πλιάτσικα. Κλιμάκιο του υπουργείου Πολιτισμού της 1ης Εφορείας Νεωτέρων Μνημείων, μετά από εισήγηση της Ελληνικής Εταιρείας, διαπίστωσε την αρχιτεκτονική αξία, αλλά και την κρίσιμη κατάσταση των κτιρίων του κτήματος. Οι αξιολογήσεις, όμως, δεν έφεραν χρήματα ούτε εργασίες. Ο λεπτομερής φάκελος που εκπονήθηκε χρηματοδοτήθηκε από φίλους και εθελοντές του κτήματος. Παραδόθηκε στην Εφορεία Νεωτέρων Μνημείων με την αίτηση της Ελληνικής Εταιρείας να χαρακτηριστεί το Τατόι διατηρητέο από το υπουργείο Πολιτισμού. Τη σκυτάλη πήρε η γραφειοκρατία (ή καλύτερα η αδιαφορία) και ακολούθησαν χρόνια ακινησίας και σιγής εκ μέρους των αρχών, ώσπου το Σεπτέμβριο του 2003 –έξι μήνες αφ’ ότου το Τατόι είχε περιέλθει στο Δημόσιο– εκλήθη η Ελληνική Εταιρεία να υποστηρίξει το αίτημά της περί χαρακτηρισμού του κτήματος.
Η θετική απόφαση ελήφθη και μαζί της και η ελπίδα πως κάτι θα άλλαζε. Η Ελληνική Εταιρεία οργάνωσε υπό την ευθύνη του κ. Σταματόπουλου ειδική διεπιστημονική επιτροπή και ήρθε σε επαφή με υπηρεσίες που ασχολούνται με βασιλικά και εν γένει μεγάλα πάρκα στην Αγγλία και τη Γαλλία για να ενημερωθεί τόσο για την τεχνογνωσία όσο και για νομικά και θεσμικά ζητήματα. Τα πορίσματα της εργασίας αυτής, με προτάσεις λειτουργικού σχεδιασμού για το Τατόι (που προβλεπόταν να πάρει την οριστική του μορφή σε δώδεκα χρόνια, στο πέρας των οποίων θα ήταν οικονομικά αύταρκες, δηλαδή αυτοχρηματοδοτούμενο), παρουσιάστηκαν δημόσια το Μάρτιο του 2005. Νέα σιωπή, νέα αδιαφορία.

Και παρ’ ολίγον θαύμα
Εν τέλει, μόλις τον προηγούμενο Φεβρουάριο η Νομαρχία Ανατολικής Αττικής χρηματοδότησε μέρος των προτάσεων της Ελληνικής Εταιρείας για την αποκατάσταση της πανέμορφης διαδρομής από τη δημοσιά προς την τεχνητή λίμνη Κιθάρα. Πρόκειται για μια από τις παλιότερες δασικές οδούς του τότε βασιλικού κτήματος, που περατώθηκε το 1877, έργο της οδοποιίας της κυβερνήσεων Αλεξάνδου Κουμουνδούρου. Παράλληλα, προχώρησε (με πάμπολλες κακοτεχνίες και εκκωφαντική ασυνέπεια ως προς τα αρχιτεκτονικά σχέδια του 1890-92 του Σάββα Μπούκη) η μερική αποκατάσταση του ιπποστασίου, η αποκατάσταση του φυλακίου της εσωτερικής πύλης, η τοποθέτηση στεγάστρου στο ξενοδοχείο, η μερική αποκατάσταση του υπασπιστηρίου με την αφαίρεση της ακαλαίσθητης προθήκης της περιόδου της δικτατορίας.
Πολύ καλά όλα αυτά για να ακούγονται ελληνικά, γι’ αυτό και ο δαίμων της γραφειοκρατίας χτύπησε έγκαιρα, για να δώσει το έναυσμα ενός εμφυλίου ανάμεσα στις συναρμόδιες υπηρεσίες του ΥΠΠΟ, με αποτέλεσμα τα ακριβά δομικά υλικά που θα χρησιμοποιούνταν στις εργασίες να σαπίζουν αυτή τη στιγμή στα χώματα του Τατοΐου. Στο μεταξύ, ο χρόνος έκανε αυτό που γνωρίζει καλύτερα, αθεράπευτες βλάβες: κατάρρευση της 200 ετών οικίας Στουρμ, εξαφάνιση του πανδοχείου του Λύγδα, κατάρρευση τμήματος του πέτρινου νεοκλασικού κτιρίου των στρατώνων, κατάρρευση της στέγης του αμαξοστασίου, λεηλασία του τηλεγραφείου, κατάρρευση της στέγης του αρχικηπουρού, σοβαρές ρωγμές της πρώτης πέτρινης γέφυρας της διαδρομής της Κιθάρας κ.ά.

Ηλιαχτίδα στο τούνελ
Η δημιουργία ενός φορέα πολιτών που θα έχει σκοπό την αποκατάσταση και την αξιοποίηση του Κτήματος Τατοΐου ανακοινώνεται εντός των επομένων ημερών. Οι Φίλοι Κτήματος Τατοΐου, οι πολίτες που θα συγκροτήσουν το σύλλογο και προέρχονται από όλους τους χώρους της δημόσιας ζωής, θα αναζητήσουν πόρους από την ιδιωτική πρωτοβουλία και σε συνεργασία με το υπουργείο Πολιτισμού –το οποίο όπως λένε έχουν ενημερώσει για την πρωτοβουλία τους– θα προσπαθήσουν να δώσουν ζωή στο εγκαταλειμμένο πρώην βασιλικό κτήμα. Ήρθε η ώρα το Τατόι να σταματήσει να αντιμετωπίζεται ενοχικά, ως η στέγη της απρόσκλητης μοναρχίας.

ΠΗΓΗ